Fróðleiksmolar
Fróðleiksmolar - Fjallskilaboð 1912
29.3.2009
Bækur og rit um sauðfé og sauðfjárrækt.
Nokkrar bækur og rit um sauðfé og sauðfjárrækt.
Þar sem senn líður að sauðburði er upplagt að byrja á að skrifa um ; Sauðburðarkver Sigurðar Sigurðarsonar dýralæknis sem gefið var út 1997. Er það ómissandi upplýsinga rit fyrir alla sauðfjáreigendur, þar er m.a fjallað um hjúkrun sjúkra kinda, bólusetnigu, bóluefni, sýklalyf, um afleiðingu vöntunar eða ofgnóttar fóðurefna og snefilefna í fóðri, burðarhjálp og ýmsa sjúkdóma í ám og lömbum, einkenni og lækningu. Í kverinu er margan fróðleik að finna og er það skrifað af mikilli virðingu og væntumþyggju fyrir dýrunum.
Næst má nefna ritið Sauðfjárrækt eftir Ólaf R. Dýrmundsson gefið út 1975 og er á þeim tíma nokkrskonar kennslubók í sauðfjárrækt við Bændaskólan á Hvanneyri og er nú líklegt að búið sé að gefa út nýjar kennslubók. Þetta er engu að síður ágætis bók. Þar er fjallað um m.a. sauðfjárkyn í heiminum, sögu sauðfjárræktar á Íslandi, fóðrun sauðfjár eftir árstímum , sjúkdóma, burðarhjálp,kynbætur og fl.
Svo við snúum okkur að bókum þá má fyrsta nefna bókina Íslensku sauðkindina eftir Jón Torfason og Jón Viðar Jónmundsson sem gefin var út einhvern tíman í kringum árið 2000. Einstaklega skemmtileg og fróðleg bók sem ég held að allt sauðfjáráhuga fólk hljóti að eiga því fjalla ég ekkert meira um hana.
Sauðkindin landið og þjóðin var gefin út 1981 og er eftir Stefán Aðalsteinsson, þar er dregin saman ýmisskonar fróðleikur um íslensku sauðkindina, í henni eru t.a.m. margar gamlar og áhugaverðar myndir.
Sauðfjárræktin á Suðurlandi útgefin 1997 eftir Hjalta Gestsson.
Eins og nafnið gefur til kynna er þar rakin saga sauðfjárræktar á Suðurlandi og er það bæði fróðleg og skemmtileg lesning. Þó lesandin þekki ekki mikið til á suðurlandi kemur það ekki svo mjög að sök þar sem við könnumst við mörg bæjarnöfn og gamlar kempur bæði fjórfættar og tvífættar úr sögu sauðfjárræktarinnar almennt. Athyglisvert er að sjá hvað Oddgeirshólar eiga sér langa og áberandi sögu í sauðfjárræktinni eins vaknaði sú spurning hjá mér við lestur bókarinnar hvað hefði orðið um kollótta fjárstofnin á Seglbúðum. Við sæddum með hrút þaðan á árunum 1985- 86
Búða og fengum tvær gullfallegar gimbrar og g hægt er að rekja ættir allra kollóttu ánna okkar til þessara alsystra . Í bókinni eru einnig frásagnir frá fjárskiptunum og sagan af Herdísarvíkur Surtlu og fl.
Gefin voru út uppúr 1980 til 1996 ritin Sauðfjárræktin sem gefin voru út af Búnaðarfélafi Íslands. Var þar margan fróðleik að finna t.d er í 12 árangi grein um forystufé á Íslandi eftir Lárus G. Birgisson.
Sauðfjárrækt á íslandi
Alhliða fræðslurit um íslenskt sauðfé og sauðfjárrækt fyrr og nú.
Með leiðbeinandi efni um hagkvæma og góða búskaparhætti
Útgefni 2013 af Uppheimum, ritstjóri Ragnhildur Sigurðardóttir
Höfundar: Árni Brynjar Bragason, Bjarni Diðrik Sigurðsson, Emma Eyþórsdóttir, Eyjólfur Kristinn Örnólfsson, Guðmundur Hallgrímsson, Jóhannes Sveinbjörnsson, Jón Viðar Jónsson, Ólafur Dýrmundsson, Sigurður Þór Guðmundsson, Svanur Guðmundsson.
Fróðleiksmoli
1. Í þessum mánuði fara ýmsar sáðvörur, áburður og aðrar rekstrarvörur að berast að, og þarf þá að fylgjast vel með því , hvað kemur og hvað vantar.
2. Varahlutir sem pantaðir hafa verið til endurbóta á eldri vélum eru nú settir í þær, og vélarnar settar saman, eftir því sem föng eru á, fullhreinsaðar og búnar undir notkun. Er einkum áríðandi að draga ekki lengur að setja í stand jarðvinnsluvélarnar, skerpa plóga og herfi og s. frv.
3. Nú má ekki dragast lengur, ef færi er til, að aka burt úr flögum grjóti, sem losað hefur verið og tínt saman að haustinu.
4. Nú er þörf að gæta þess betur en áður, að fóðrun fjárins og hirðing sé sem misfellalausust.
5. Taka verður útigangshross, sem farin eru að leggja mikið af, og higla þeim.
6. Þeir sem hafa í hyggju að ala upp plöntur að garðjurtum, sem snemma þarf að sá til, og síðar á að planta út í garðinn geta farið að undirbúa það í þessum mánuði, þeir geta til dæmis smíðað glugga fyrir vermireiti eða sólreiti og blandað mold til að sá í. Gluggarnir geta verið um 120cm á lengd 100cm á breidd skipt að endilöngu með einum eða tveimur langpóstum, en engir þverpóstar. Í þá má nota allskonar afskurðar og úrgangsgler, skulu rúðupartarnir allir skaraðir eins, þegar þeir eru settir í. Mold til að sá í má gera úr góðri garðmold, blandaðri dálitlu af rofamold og safnhagamold og vel fúnum búfjáráburði. Þetta þarf að myljast vel, blandast og sigtast. Síðan er þetta blandað ¼ -½ af fín sigtuðum sandi, áður en sáð er í moldina.
7. Útsæðiskassar þurfa eftirlits, og endurnýjunar með.
8. Nú fer brátt að vora, og er þá mikils um vert að fylgjast vel með því, hvar hætta getur stafað af vatnsrensli og uppistöðu vatns á ræktuðu landi og gera ráðstafanir til varnar,ef unnt er.
Fróðleiksmoli
1. Nú þarf að gefa fénu inn ormalyf í síðara sinn
2. Það þarf að panta lambablóðsóttarbóluefni eða lambaserma fyrir vorið
3. Nú má ekki draga það að koma á framfæri pöntunum á þeim ýmiss konar reksstrarvörum, sem áður voru taldar. (Sjá minnisskrá janúar,8 gr.)
4. Nú lengir daginn óðum, og verður þá hægara um vik með að hefja viðgerðir á vélum, verkfærum, smíðar á amboðum og fleiru.
5. Nú er hentugt ef húsrúm leyfir það, að steypa steina til þess að byggja úr, í farg á votheysgrifjur og s. frv.
6. Ef akfæri er gott, þá á að nota það til ýmiss konar flutninga, t.d. til aðdrátta á byggingarefni möl og sandi, og heyjum sem borinn hafa verið upp fjarri bæ að sumrinu. Þá er og ágætt að nota þennan tíma til þess að aka mykju á tún eða í flög, sem fjærst eru haugnum. Mykjuna má setja í hauga og bera þá vel upp, er þeim svo síðar ekið út um túnið eða í flögin, þegar tíð leyfir.
7. Ekki má gleyma að fylgjast með heybirgðum, fóðrun búpenings og holdafari útigangshesta.
8. Frost er oft mest um þetta leyti vetrar. Verður að gæta þess, þar sem vothey er gefið að gefa það ekki frosið,en votheyið frýs ekki fyrr enkomið er nokkura stiga frost, svo að það getur verið ónotarlega kalt, þótt ófreðið sé. Ætti því í kuldatíð að taka votheyið inn í hlýindi nokkru áður en það er gefið. Hafa skal gát á hitastigi í grænmetisgeimslum ,að það fari ekki undir frostmark.
9. Forsjáll bóndi sem verður að ráða til sín kaupafólk til vor og sumarverka, fer að leita fyrir sér hvar hann getur tryggt sér gott sumarfólk.
10. Gætið þess að óþrif séu ekki á nautgripum, og klippið klaufir kúnna ef þær hafa vaxið óeðlilega.
11. Samanber 9.lið í janúarmánuði.
22.2.2009
Fróðleiksmoli
Í fyrstu 10 bókunum frá 1951 til 1960 er birt í hverjum mánuði minnisskrá í nokkrum liðum , margt af þessu á vel við enn í dag annað ekki. Ætla ég að birta þessa minnisskrá mánaðarlega ykkur til minnis og fróðleiks.
Minnisskrá Janúar
1. Tilhleypingar hefjast ef þær hafa ekki hafizt þegar fyrir áramót.Snöggt eldi ánna í byrjun fengitíðar gefur margar tvílembdar.
2.Líta þarf vandlega eftir högum og holdafari útigangshrossa og hygla þeim, ef hagskarpt er eða þau farin að leggja mikið af.
3. Eftirlit þarf að hafa með matjurtum í geymslum , hvort nokkrar skemmdir hafa komið í ljós, eða hvort hætta er á ,að geimslan verði of hlý eða köld, þurr eða rök. Rófur þurfa raka geymslu.
4. Gera þarf yfirlit yfir heybirgðir, hve mikið hefur þegar eyðzt af vetrarbirgðum og áætla hvort það sem eftir er muni hrökkva fram úr. Það er vafalaust hagkvæmara að hefja snemma heysparnað með því að auka kjarnfóðurgjöf heldur en að ætla að bjarga búfénu með kjarnfórði þegar heyin eru komin í þrot.
5. Um miðjan þennan mánuð eða í lok fengitíðar verður að baða féið ef það hefur ekki verið fyrir áramót.
6. Reikningum búrekstursins er lokið eins og unnt er eða að minnsta kosti gert yfirlit um rekstur liðins árs og áætlun um reksturinn á nýbyrjuðu ári. Einnig er nú lokið við þær skýrlsur, sem bundnar eru við ármótin, eins og fóður og mjókurskýrslur kúnna, skattframtal og fleira.
7. Vigtið féið, það sem vigtað hefur verið að haustinu, og bæta um fóður á því fé, sem lést hefur til muna.
8. Gerð skal áætlun um það, sem kaupa þarf til búrekstursins fyrir vorið, svo sem tilbúin áburð, fræ allskonar, bæði matjuratrfræ, grasfræ og grænfóðurfræ, útsæðiskartöflur, girðingarefni og byggingarefni, vélar, verkfræði og varahluti.
9. Ágætt er og nauðsynlegt að fylgjast vel með snjóalægi á þeim stöðum, þar sem fyrirhugaðar eru nýjar byggingar, einnig á ræktunarlöndum, og gæta þess í þíðu hvort vatn stendur uppi eða rennur mjög á einhvern hluta túnanna, því að þar er oft undirrótin að kalskemmdum.
26.12.2008
Fróðleiksmoli
Æðarslög eru á bilinu 70-80 á mínútu
Tíðni öndunar er á bilinu 15-25 á mínútu
Gangmál og meðgöngutími sauðfjár
Gangmál er 48 klst (24-72)
Tími milli gangmála er 16,5 dagar (14-19)
Meðganga er 143 dagar (138-148)
breytileiki í svigum